Door de komst van het coronavirus tekenen er zich belangrijke veranderingen af op de arbeidsmarkt én zijinstroominitiatieven. Van alle grote en kleine bedrijven, mkb’ers, start- ups, scale-ups, zzp’ers, kennisinstellingen, onderzoekers, koplopers en vele anderen die samen de topsectoren vormen, wordt nu het uiterste gevraagd.
Gedurende het inventariserend onderzoek zijinstroom dat wij momenteel voor Instituut Gak uitvoeren kregen wij al vlot signalen dat de noodzakelijke maatregelen om het coronavirus zoveel als mogelijk gecontroleerd te houden, naast een ingrijpende invloed op het openbare leven ook een enorme impact hebben op de economie en de arbeidsmarkt. Voor wat we nu meemaken bestaat geen kant en klaar draaiboek. Het is een uitzonderlijke situatie.
De arbeidsmarkt staat onder enorme druk. Grote groepen verliezen uitzicht op arbeid en inkomen. Landen trekken zich terug binnen hun landsgrenzen. Het internationale handelsverkeer maar ook de fysieke uitwisseling van kennis en arbeid is stil komen te liggen.
Sommige delen van topsectoren, zoals Agri & Food en ICT, moesten per direct naar een hogere versnelling schakelen om de sterk toegenomen vraag aan te kunnen. Andere topsectoren, zoals Tuinbouw & Uitgangsmaterialen en de Creatieve Industrie, zagen juist hun (internationale) vraag grotendeels wegvallen, waardoor ondernemers en projecten in de problemen komen. Op topsectoren als Life Sciences & Health, Chemie en High Tech wordt een extra beroep gedaan om innovatie en productie van belangrijke hulpmiddelen te versnellen. Voor topsectoren als Water & Maritiem en Energie is juist het bewaken van vitale functies nog belangrijker geworden. Voor de topsector Logistiek wordt zowel de kwetsbaarheid (door vraaguitval in veel landen) als de kracht van logistiek zichtbaar. Logistieke ketens zijn op dit moment onmisbaar voor de distributie van medische apparatuur, de gehele voedselketen en e- commerce.
Na de eerste reacties op het onbekende gevaar, waarbij de economie met een schok bijna geheel tot stilstand kwam, mogen diverse doelgroepen weer aan het werk onder strikte condities. Voor sommigen is er echter nog geen uitzicht op hervatting van hun activiteiten. Terugkeer naar wat we voor enkele maanden nog als normaal beschouwden zal lange tijd, zo niet voor altijd, wegblijven. De beleidskeuzes die gemaakt zijn hebben geleid tot enorme problemen op de arbeidsmarkt. Maar zien gelukkig ook oplossingen ontstaan die de ontstane problemen op de huidige en toekomstige arbeidsmarkt het hoofd kunnen bieden.
Om huidig en toekomstig beleid te kunnen vormgeven is het noodzakelijk om te doorgronden van wat er rondom de arbeidsmarkt speelt en hoe diverse stakeholders zich verhouden tot bestaande fricties zoals bijvoorbeeld het tekort aan gekwalificeerd personeel maar ook hoe men nog onbekende en snel veranderende situaties ten goede kan keren door samen te werken en ruimte te bieden voor onorthodoxe oplossingsrichtingen.
Auteur: Chrétien Geertzen
